DOGODILO SE NA DANASNJI DAN

[mhm a-ha oh,yeah da -da]

10.januar

49. p. n. e. - Cezar je prešao preko reke Rubikon u Italiji i time otpočeo građanski rat protiv Pompeja i Senata. Tom prilikom rekao je: "Kocka je bačena" (Alea iacta est), što je ostalo upamćeno kao sinonim za donošenje smelih odluka.

1810. - Francuska crkva poništila je brak Napoleona i Žozefine.

1863. - Otvorena je prva podzemna železnica u Londonu.

1890. - Umro je srpski pisac i lekar Laza Lazarević, jedan od najboljih srpskih realista. Prava je završio u Beogradu, a medicinu u Berlinu. Napisao je samo devet pripovedaka, od kojih je "Švabica" ostala u fragmentima. Mada s patrijarhalnim pogledima na život, njegove pripovetke - sažete, s veoma snažnom unutrašnjom dramatikom - imaju klasičnu vrednost. Prevodio je ruske pisce Nikolaja Černiševskog, Nikolaja Gogolja i Alekseja Pisemskog i francuskog pisca Ežena Skriba. Kao lekar, učestvovao je u organizaciji saniteta u Srbiji i objavio 54 rada u stručnim medicinskim časopisima, od kojih neki imaju izuzetan značaj. Ostala dela: "Prvi put s ocem na jutrenje", "Sve će to narod pozlatiti", "Vetar", "Na bunaru", "Školska ikona", "On zna sve", "U dobri čas hajduci", "Verter".

1909. - Rođen je srpski fizičar i hemičar Pavle Savić, jedan od pronalazača procesa nuklearne fisije (cepanje atomskog jezgra), profesor Beogradskog univerziteta, predsednik Srpske akademije nauka i umetnosti od 1971. do 1981. Svetski poznat naučnik postao je kad je s Irenom Žolio Kiri 1937. i 1938. otkrio izotope poznatih elemenata bombardovanjem atoma urana sporim neutronima. Rezultat je bio neočekivan i epohalan - otkriveni su i elementi srednje atomske mase (lantan i drugi), a ne samo tzv. transuranski elementi, kako se očekivalo, a drugi naučnici su ponavljanjem tog eksperimenta ustanovili da je bombardovanje neutronima proizvelo cepanje jezgra atoma urana. U Drugom svetskom ratu je od početka bio u Narodnooslobodilačkoj borbi, 1942. izabran je za potpredsednika na Prvom zasedanju AVNOJ-a, a posle rata organizovao je Institut za nuklearne nauke u Vinči kraj Beograda.

1920. - Održan je prvi sastanak Društva naroda osnovanog 1919. godine Versajskim mirovnim ugovorom.

1923. - Četiri godine nakon završetka Prvog svetskog rata, predsednik Voren Harding (Warren G. Harding) naredio je američkim okupacionim trupama stacioniranim u Nemačkoj da se vrate kući.

1941. - U Njujorku je premijerno izvedena predstava "Arsenik i stare čipke" Jozefa Keselringa.

1946. - U Londonu je održana Prva generalna skupština Ujedinjenih nacija kojoj su prisustvovali predstavnici 51 države. Nedelju dana kasnije, prvi put se sastao i Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija i ustanovio svoja pravila. Tek 24. januara, Generalna skupština usvojila je svoju prvu rezoluciju.

[mhm a-ha oh,yeah da -da]

11. januar
1735. - Umro je crnogorski vladika Danilo I Petrović, osnivač dinastije Petrović u Crnoj Gori, tokom čije vladavine je na Badnji dan 1702. izvedeno istrebljenje poturica, koje je Petar II Petrović Njegoš opevao u "Gorskom vijencu". Kad ga je u Sečuju 1696. zavladičio izbegli srpski patrijarh Arsenije III Čarnojević, preuzeo je svu duhovnu i svetovnu vlast u Crnoj Gori i pravo da bira naslednika iz svoje porodice. Prema tom pravilu, vladari iz dinastije Petrović određivali su za naslednike nekog od sinovaca, jer kao vladike nisu mogli da se žene. Oslobodilački pokret u Crnoj Gori je pod Danilom I ušao u fazu borbe za oslobođenje od turske vlasti i za nezavisnost Crne Gore, pri čemu je bila presudna pobeda nad Turcima u bici na Carevom Lazu 1712. Uspostavio je veze s Rusijom posetom caru Petru Velikom 1715. i znatno podigao ugled Crne Gore, a posle smrti ga je nasledio sinovac Sava Petrović.

1775. - Pogubljen je Jemeljan Pugačov, ruski kozak koji je, proglasivši se za cara Petra III, podigao ustanak protiv ruske carice Katarine II (1773-1775). Ustanak je imao karakter seljačkog rata i zahvatio je Uralski kraj, Povoložje i deo Sibira. U njemu su, pored ruskih, učestvovali i seljaci tatarskih narodnosti, kao i rudari i radnici iz ruskih manufaktura. Posle većih uspeha i pokazane organizatorske sposobnosti, Pugačov je poražen, zarobljen u kavez i odveden u Moskvu gde je pogubljen.

1811. - Skupština svih narodnih starešina u Srbiji osnovala je u vreme Prvog srpskog ustanka prva popečiteljstva (ministarstva). Ministar prosvete postao je najučeniji Srbin tog vremena, rektor Velike škole u Beogradu Dositej Obradović.

1848. - Umro je srpski pisac Sima Milutinović Sarajlija, preteča srpskih romantičara i autor dela nacionalno-romantičarske egzaltacije, koji je nadimak dobio prema mestu rođenja. Školovao se u Beogradu, Zemunu, Segedinu, Sremskim Karlovcima. Borio se u ustancima Srbije za nezavisnost, a u Cetinju je od 1827. bio sekretar vladike Petra I Petrovića Njegoša i vaspitač i pesnički učitelj njegovog sinovca Rada, kasnije Petra II Petrovića Njegoša. Na poziv kneza Miloša Obrenovića, vratio se 1831. u Srbiju i bio diplomatski agent za veze s Crnom Gorom, sekretar ministarstva prosvete, istoriograf kneza Miloša. Dela: spevovi "Srbijanka", "Trojebratstvo", "Trojesestarstvo", tragedija "Obilić", istorijski spisi "Istorija Srbije", "Istorija Crne Gore", zbirka narodnih pesama "Pjevanija crnogorska i hercegovačka".

1870. - U Boki Kotorskoj završen je Krivošijski ustanak, koji je izbio zbog odluke okupacionih austrougarskih vlasti o vojnoj obavezi stanovništva tog kraja. Primirje je uspostavljeno posle tromesečnih žestokih borbi, a Beč je morao da amnestira učesnike ustanka, ukine zabranu slobodnog nošenja oružja, nadoknadi materijalnu štetu i ukine vojnu obavezu za Kotorski okrug.

1922. - Insulin je prvi put korišćen za lečenje dijabetisa. Primio ga je 14-godišnji Kanađanin Leonard Tompson.

1942. - Jugoslovenska izbeglička vlada u Londonu postavila je u Drugom svetskom ratu za ministra vojske, mornarice i vazduhoplovstva Dragoljuba-Dražu Mihailovića, pukovnika jugoslovenske vojske i vođu četnika u okupiranoj zemlji.

1949. - U Los Anđelesu je prvi put u istoriji pao sneg.

1991. - Atletičar Ben Džonson je prvi put nakon suspendovanja zbog dopinga učestvovao na Olimpijadi u trci koju je završio kao drugoplasirani.

[mhm a-ha oh,yeah da -da]

13. januar
1559. - Engleska kraljica Elizabeta I krunisana je u Vestminsterskoj opatiji.

1785. - Džon Volter (John Walter) izdao je prvi broj novina "London Times".

1806. - Rođen je srpski pisac Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf, koji je u delima ismevao mane tadašnjeg društva, naročito pomodarstvo, pokondirenost i nadriučenost. Posle završetka studija prava u Kežmarku u Slovačkoj, radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u Srbiju i postao profesor prava na Liceju, prvo u Kragujevcu pa u Beogradu. Kao načelnik ministarstva prosvete Srbije, obavio je pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije "Smrt Stefana Dečanskog". U početku je pisao pod uticajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je "Romanom bez romana" napustio romantičarsku i avanturističku književnost. Ostala dela: komedije "Laža i paralaža", "Pokondirena tikva", "Zla žena", "Tvrdica ili Kir-Janja", "Rodoljupci", zbirka pesama "Davorje".

1854. - Entoni Fos (Anthony Foss) patentirao je harmoniku.

1930. - Prvi put se pojavio strip sa Mikijem Mausom.

1941. - Engleski književnik irskog porekla, Džejms Džojs, pored Virdžinije Vulf i Vilijema Foknera najreprezentativniji predstavnik modernog psihološkog romana ili romana toka svesti, preminuo je u 59. godini. Pisao je pesme, pripovetke i romane. Čuvena je njegova mladalačka zbirka pripovedaka bližih naturalizmu nego modernoj prozi "Dablinci", kao i roman "Portret umetnika u mladosti", koji se često smatra najharmoničnijim i u celini uzev najuspelijim Džojsovim delom, štaviše remek-delom modernog izraza. Iako sam naslov romana upućuje na umetnikov autoportret - i to portret mladog Džojsa u Dablinu - posredi je, naravno, fikcionalna umetnička tvorevina, a ne puka autobiografija, bez obzira na obilje autobiografske građe. Pripovest o sebi, odnosno o Stivenu Dedalusu, Džojs će nastaviti u "Uliksu", ključnom remek-delu modernizma u 20. veku - i jednom od najkontroverznijih dela svetske književosti, romanu u kome mnogi vide kraj romana, roman čija je svrha da dokrajči sve romane, a sam autor knjigu koju samo jedna prozirna stranica deli od ludila - gde će centralni junak Stiven donekle izgubiti svoje prisne, lične osobine i postati suptilan intelektualac uopšte, da bi u "Fineganovom bdenju", u Irvikerovom snu, postao "svako", predstavnik svekolikog ljudskog roda.

1991. - Na Svetskom prvenstvu u australijskom gradu Pert jugoslovenski vaterpolisti osvojili su zlatnu medalju. Jugoslavija je prvi put postala prvak sveta u vaterpolu u Madridu 1987.

1997. - U centru Beograda se na dočeku Nove godine po Julijanskom kalendaru, poznate kao Srpska nova godina, u organizaciji beogradskih studenata i koalicije opozicionih partija "Zajedno", okupilo najviše ljudi na jednom mestu u istoriji grada - procenjeno je da je proslavi prisustvovalo između 500.000 i 700.000 Beograđana.

[mhm a-ha oh,yeah da -da]

15. januar
1535. - Henri VIII proglasio je sebe poglavarom anglkikanske crkve, državne crkve u Engleskoj. Ova crkva nastala je raskidom engleskog kralja Henrija VIII sa papom Klimentom VII, Zakonom o suprematu.

1804. - Počela je seča srpskih knezova i viđenijih ljudi u Beogradskom pašaluku, posle žalbe knezova turskom sultanu Selimu III na zulum dahija. Dahije su uz pomoć jednog trgovca iz Zemuna saznale imena knezova koji su potpisali žalbu i za samo tri sedmice pogubili su oko 150 ljudi u Srbiji, uključujući Aleksu Nenadovića, Iliju Birčanina, Hadži-Ruvima, Marka Čarapića, Janka Gagića i Hadži-Đeru, pogubljenog šest dana pred početak seče knezova. Dahije su time pokušale da uguše otpor i spreče oslobodilački pokret srpskog naroda, ali je seča samo podstakla srpske prvake da ubrzaju dizanje Prvog srpskog ustanka i izbor Đorđa Petrovića Karađorđa u Orašcu 14. februara 1804. za ustaničkog vođu.

1895. - U Sankt Petersburgu premijerno je izveden balet P. I. Čajkovskog "Labudovo jezero".

1905. - Srpskog protu i poznatog borca protiv Turaka Atanasa Petrovića, u narodu poznatog kao pop Taško, Bugari su u Kumanovu ubili iz zasede kad se vraćao iz crkve. Zbog pretnji velikobugarskih šovinista, prethodno je izbegao u Srbiju, ali se vratio u Kumanovo.

1970. - Moamer El Gadafi, mladi libijski kapetan koji je uklonio kralja Idrisa u septembru 1969, proglasio se za premijera Libije.

1998. - Milo Đukanović preuzeo je dužnost predsednika Crne

[Micko]

   
Dogodilo se na današnji dan - 21. januar

1677. - U Bostonu je izašla prva publikacija iz oblasti medicine u SAD. Bio je to članak o malim boginjama.

1799. - Edvard Džener (Edward Jenner) predstavio je vakcinu protiv malih boginja.

1861. - Rođen je srpski vajar Đorđe Jovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor i direktor Umetničke škole u Beogradu. Arhitekturu je studirao na Velikoj školi u Beogradu, a vajarstvo u Beču, Minhenu i Parizu. Izradio je biste i medalje mnogih državnika, vojskovođa, naučnika i umetnika i više javnih spomenika - Kosovskim junacima u Kruševcu, Milošu Obrenoviću u Požarevcu, Josifu Pančiću i vojvodi Živojinu Mišiću u Beogradu, Branku Radičeviću u Sremskim Karlovcima.

1922. - U Švajcarskoj je održana prva trka u slalomu.

1924. - Umro je Vladimir Iljič Lenjin, vođa Oktobarske revolucije i organizator sovjetske države, dosledni nastavljač dela Marksa i Engelsa.

1957. - Umro je srpski kompozitor, dirigent i muzički pedagog Petar Krstić, koji se najviše inspirisao srpskom narodnom muzikom. Završio je Konzervatorijum u Beču, bio direktor muzičkih škola "Stanković" i "Mokranjac" u Beogradu, kapelnik Narodnog pozorišta, šef muzičkog odeljenja Radio Beograda, urednik "Muzičkog glasnika". Dela: muzika za komade ("Ajša", "Koštana", "Dorćolska posla", "Kosovska tragedija"), opere "Zulumćar", "Ženidba Janković Stojana (nedovršena), orkestarski "Skerco d-mol".

1976. - Sa londonskog aerodroma Hitrou (Heathrow) i aerodroma Orli (Orly) u Parizu, u isto vreme su poleteli prvi konkordi namenjeni prevozu putnika. Let iz Londona bio je upućen u Bahrein, a let iz Pariza u Rio de Ženeiro. Novi tip aviona leteo je prosečnom brzinom od 1.350 milja na sat i skratio je vreme puta za polovinu.

1977. - U Italiji je legalizovan abortus.

1987. - Album grupe Bee Gees "Saturday Night Fever" zauzeo je prvo mesto top-lista i tu se zadržao naredne 24 nedelje.

1990. - Džon Mekinro postao je prvi teniser u istoriji Australijan opena koji je izbačen sa turnira zbog izliva gneva i kletvi koje je upućivao zvaničnicima na turniru.

[sideswipe]

21. maj

- Danas je praznik Sveti Jovan Bogoslov, apostol i jevanđelist. Jovan je bio sin ribara Zevedeja i majke Salomije. Sa svojim bratom Jakovom krenuo je za Hristom i nikada ga više nije napustio. Jedini je sa svetom Bogomajkom ostao pod krstom raspetoga Gospoda, a potom je brižno čuvao i služio svetoj Devi sve do njenog uspenija. Kasnije je otišao u Efes i, nadahnuto propovedajući, mnoge je prebratio u hrišćanstvo. U progonstvu na ostrvu Patmos napisao je čuveno Jevanđelje i Otkrivenje. Kada je sveti Jovan imao više od sto godina, izašao je sa svojih sedam učenika iz Efesa i naredio im da iskopaju grob u obliku krsta. Potom je starac legao u grob i njegovi učenici su ga sahranili. Vernici su kasnije otvorili Jovanov grob, ali telo nije bilo u njemu. Jedino se, svake godine 21. maja (8. maja po starom kalendaru), od njegovog groba dizao neki sitni prah, mirisan i lekovit. Tim prahom narod je lečio mnoge bolesti.

427. p. n. e. - Rođen je Platon, veliki helenski filozof, učenik Sokratov i učitelj Aristotelov. Bio je osnivač filozofske škole (Akademije) u Atini. Dela: "Država", "Ijon", "Gozba", "Fedar"...

1602. - Kapetan Bartholomew Gosnold prvi put je uočio Martine vinograde.

1819. - U Njujorku je predstavljen prvi bicikl.

1826. - Rođen je crnogorski knez Danilo, prvi svetovni vladar Crne Gore, naslednik Petra II.

1840. - Novi Zeland postaje engleska kolonija.

1845. - Rođen je srpski glumac Toša Jovanović, član Narodnog kazališta u Zagrebu i Narodnog pozorišta u Beogradu, jedan od najvećih srpskih glumaca 19. veka. Posebno se istakao ulogama heroja i ljubavnika. Kao prvi glumac iz Srbije, gostovao je u Budimpešti.

1908. - U Čikagu je premijerno prikazan prvi horor film - "Doktor Džekil i mister Hajd".

1922. - "On the Road to Moscow" postaje prvi crtani film koji je dobio Pulicerovu nagradu.

1945. - Uhapšen je nemački ratni zločinac Hajnrih Himler.

1945. - Venčali su se glumica Lorin Bekol i glumac Hemfri Bogart.

1950. - Vijetnamske trupe Ho Ši Mina napale su Kambodžu.

1979. - Elton Džon postaje prvi rok muzičar sa Zapada koji je uživo nastupao u SSSR-u.

1969. - Sirhan Sirhan, ubica Roberta Kenedija, osuđen je na smrt.

1975. - Borusija osvaja četvrti Kup UEFA.

1982. - Britanske trupe iskrcale su se na Folklandska ostrva.

1991. - Poginuo je prilikom atentata Radživ Gandi, indijski premijer (1984-1991), u 46. godini života.